Jedan od najozbiljnijih, ali ne toliko popularnih problema današnjice je starenje stanovništva. Unutar Evropske unije bilježe se problematični pokazatelji u pogledu nataliteta, što postavlja pitanje budućnosti radne snage ne samo u našoj zemlji.
Iako se Evropska unija širi i uključuje nove države članice, a bogatstvo njenih građana raste, ona se mora boriti s ovim problemom. Rađa se sve manje djece, što ugrožava tržište rada, zdravstveni i penzioni sistem. Demografski izvještaji upozoravaju da stanovništvo Evrope polako izumire. Istovremeno, istraživanja pokazuju da bi Evropljani poželjeli više potomstva. Međutim, samo pod uslovom da će za to biti ekonomski dovoljni.
Hoćemo li svjedočiti demografskoj krizi?
Velika je pretpostavka da ćemo u narednim decenijama svjedočiti demografskoj krizi bez presedana. Kao rezultat niske stope nataliteta, odlaska mladih u inostranstvo, produženog životnog vijeka i zatvorenosti prema strancima, mogli bismo postati jedno od najstarijih društava u Evropskoj uniji. Starenje stanovništva je naravno trend koji pogađa sve razvijene zemlje svijeta, pa nije samo naš problem. Što se tiče demografskih prognoza, Zapadna i Sjeverna Evropa su znatno bolje u odnosu na zemlje Južne i Istočne Evrope. Rješenje demografske krize stoga treba uključiti mjere u oblasti ekonomije, zapošljavanja i porodice.
Dok će zemlje poput Norveške, Danske i Irske rasti u populaciji, Finska će zadržati otprilike stabilnu populaciju. Nakon 2030. godine, Slovačka se suočava sa postepenim izumiranjem i istovremeno bržim starenjem stanovništva nego zemlje zapadne i sjeverne Evrope. Danas smo i dalje među najmlađim evropskim nacijama, ali starimo brže od drugih. Do 2060. godine trebali bismo biti među najstarijim nacijama u Evropi. To znači da će biti mnogo teže održati zdravstveni i penzioni sistem finansiranim. Starenje se neće odvijati postepeno, već vrlo dinamično. Kao rezultat toga, postat ćemo jedna od najbrže starijih populacija u Evropi.
Efekat niske stope nataliteta postepeno će pojačati starenje stanovništva
Demografska kretanja u evropskim zemljama suviše su različita da bi se omogućilo jedno predviđanje rasta produktivnosti širom Evrope. Ne postoji zemlja koja je samo na pozitivnoj strani, ali se vide neke procjene trenda. Demografski “pobjednici” su sjeverne zemlje, ali i Njemačka, gdje će se u narednoj deceniji povećati udio 30-49-godišnjaka. Očekuje se da će se sličan trend pojaviti u Danskoj, Belgiji, Holandiji i Ujedinjenom Kraljevstvu. Povećanje produktivnosti rada u Srednjoj i Istočnoj Evropi moglo bi se završiti i zbog smanjenja broja zaposlenih u dobi od 30-49 godina zbog njihove stalne migracije na Zapad. Osjetit će to uglavnom Češka i Mađarska. Slovačka bi trebala biti manje pogođena, ali će se i u narednoj deceniji osjetiti pad broja radnika.
Razloga za nepovoljne prognoze može biti više. Stopa nataliteta u Slovačkoj je niža nego u zemljama zapadne i sjeverne Evrope. Žene su više posvećene svojoj karijeri, sve manje sklapa se brakova i raste broj razvoda. Ovome je potrebno dodati nove obrasce suživota, kojima savjetujemo samohrane roditelje ili homoseksualne zajednice. Mnogi mladi ljudi odlaze u bogatije zemlje radi boljeg obrazovanja i mogućnosti za karijeru. Ostaje paradoks da smo prilično zatvoreni za imigrante iz drugih zemalja i vjerovatno im nismo posebno privlačni. Dakle, nismo jedina država koja se bori, ili boriće se sa padom ljudi.
„Prirodno odsustvo je mnogo češće u Evropi nego u SAD-u zbog starije populacije, niže stope nataliteta i manjeg broja žena u reproduktivnoj dobi. Prirodni odliv je glavni politički problem jer narušava demografsku otpornost regiona, smanjujući njegovu ekonomsku održivost i konkurentnost.”
– demograf Dudley Poston sa kolegama sa Texas A&M univerziteta
Migracija kao rješenje problema
Ako stanovništvo stari, biće manje radnih aktivnosti i više penzionera. Može doći i do situacije da će stanovništvo rasti, ali ekonomski nivo neće stvoriti uslove za zadovoljavajući život. Međutim, strani radnici bi mogli pomoći ekonomskom rastu. Oni su fleksibilni i idu u one sektore zanimanja u kojima je najveći nedostatak radne snage.
“Zemlje Evropske unije koje podržavaju porodičnu politiku i usklađuju posao i porodični život imaju veći natalitet. Imigracija daje značajan doprinos obnovi i jačanju aktivnog stanovništva na različitim nivoima stručnosti.”
– sociolog François Héran
Sa naše tačke gledišta, otvaranje granica prema trećim zemljama jedan je od načina da se izbjegne demografska kriza. Ukoliko se stopa nataliteta, migracija ili mortaliteta suštinski ne poveća, pritisak na penzioni sistem će se brzo povećati. Migracije mogu biti ključni uslov za izbjegavanje starenja stanovništva i opadanja radne snage. Ne bi bilo opasnosti od preopterećenja penzionih sistema u gotovo svim zemljama Evropske unije. Videćemo pozitivne efekte tek kada kompanija bude u stanju da upravlja i konsoliduje migraciju.
