Η κινητικότητα της εργασίας είναι μία από τις βασικές αιτίες της διαρθρωτικής ανεργίας, η οποία μπορεί να σηματοδοτεί ένα μεγάλο αριθμό θέσεων εργασίας που δεν έχουν καλυφθεί σε μια εποχή που υπάρχει μεγάλος αριθμός ανέργων. Ωστόσο, τα υψηλά ποσοστά ανεργίας μπορούν γενικά να έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην κινητικότητα της εργασίας, καθώς οι άνθρωποι ανησυχούν περισσότερο και γίνονται πιο ανασφαλείς όσον αφορά την εξεύρεση νέας εργασίας ή τη διατήρηση της τρέχουσας εργασίας τους.
Οι δημογραφικές προβλέψεις δείχνουν ότι σχεδόν 10 εκατομμύρια εργαζόμενοι αναμένεται να αποχωρήσουν από την αγορά εργασίας την επόμενη δεκαετία, αρχής γενομένης από το 2020. Το 86% των εργοδοτών δηλώνουν τώρα ότι δυσκολεύονται να καλύψουν κενές θέσεις εργασίας. Τα ποσοστά απασχόλησης εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη διαθεσιμότητα ενός εργατικού δυναμικού που επιτρέπει την επιτυχή μακροπρόθεσμη συμμετοχή στην αγορά εργασίας. Έτσι, οι εργοδότες αναμένουν όλο και περισσότερο από τους εργαζομένους και προτιμούν την ευελιξία και τη διάθεση για μάθηση αντί για στενή εξειδίκευση.
Οι επιχειρήσεις προσαρμόζονται στην κατάσταση της αγοράς εργασίας
Η έλλειψη εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού αρχίζει να αποτελεί απειλή για τη συνεχή ανάπτυξη των επιχειρήσεων. Ένας από τους στόχους της Εθνικής Στρατηγικής για την Απασχόληση της Σλοβακικής Δημοκρατίας (Ευρώπη 2020) είναι ότι τουλάχιστον το 40% του ενεργού πληθυσμού ηλικίας 30-34 ετών θα πρέπει να αποκτήσει τριτοβάθμια εκπαίδευση το επόμενο έτος. Στον τομέα αυτό, τα νέα κράτη μέλη της ΕΕ υστερούν σημαντικά σε σχέση με τα παλαιά κράτη μέλη. Δέκα χώρες έχουν επιτύχει τον στόχο, ενώ μόνο η Εσθονία, η Λιθουανία και η Κύπρος είναι νεοεισερχόμενες. Στη Σλοβακία, το 22,1% του εργατικού δυναμικού είχε ολοκληρώσει την τριτοβάθμια εκπαίδευση το 2010, έναντι 15,1% το 2016. Συγκριτικά, η Τσεχική Δημοκρατία είχε 20,4% το 2010 και 18,9% το 2016.
Η αύξηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης οδηγεί συχνά στην πλήρωση θέσεων εργασίας με περισσότερους ειδικευμένους εργαζόμενους από τους απαιτούμενους. Η ποιότητα των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι επίσης ένα δυσμενές φαινόμενο του αυξανόμενου αριθμού ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Τα ιδρύματα παράγουν ολοένα και περισσότερο αποφοίτους με γενική εκπαίδευση που δεν είναι κατάλληλοι για την κάλυψη κενών θέσεων που απαιτούν επαγγελματική κατάρτιση. Η ευθύνη για τη διασφάλιση ότι οι εργαζόμενοι λαμβάνουν την απαιτούμενη εκπαίδευση και τις δεξιότητες μεταφέρεται στη συνέχεια στους εργοδότες.
“Είναι απαραίτητο να διαμορφωθεί το εκπαιδευτικό σύστημα με τέτοιο τρόπο ώστε να δημιουργούνται συνεχώς και μακροπρόθεσμα οι προϋποθέσεις για την προσφορά εξειδικευμένων εργαζομένων. Εάν το ενδιαφέρον του κράτους δεν μετατραπεί σε πραγματικές δράσεις, το δυναμικό ανταγωνιστικότητας της Σλοβακικής Δημοκρατίας θα μειωθεί επικίνδυνα”.
– Πρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχανίας Αυτοκινήτων
Η υπόθεση παραμένει ότι, λόγω της έλλειψης εργαζομένων, οι επιχειρήσεις θα προσαρμοστούν στην κατάσταση της αγοράς εργασίας. Θα είναι πιο πρόθυμοι να προσαρμόσουν συγκεκριμένες απαιτήσεις για να αποκτήσουν έναν καλό εργαζόμενο και ταυτόχρονα θα είναι πρόθυμοι να χαλαρώσουν τις δικές τους. Υπάρχει επίσης το τεκμήριο ότι η διαδικασία επιλογής πρέπει να είναι απλούστερη. Έτσι, οι εταιρείες θα είναι λιγότερο αυστηρές σε ό,τι ζητούν από έναν υποψήφιο εργαζόμενο. Θα υπάρχουν λιγότεροι άνθρωποι προς εξέταση και, επομένως, θα υπάρχουν λιγότεροι γύροι επιλογής. Φυσικά, αυτό δεν ισχύει καθολικά, αλλά σύμφωνα με την έρευνα, σχεδόν οι μισές εταιρείες έχουν ήδη αρχίσει να αναθεωρούν τις απαιτήσεις εκπαίδευσης ή εμπειρίας για μια συγκεκριμένη θέση εργασίας, με την προϋπόθεση ότι προσφέρουν κατάρτιση.
Η κινητικότητα του εργατικού δυναμικού θα επηρεάσει επίσης τις οικονομικές και πολιτικές πτυχές
Οι ελλείψεις εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού αναμένεται να επηρεάσουν την οικονομική ανάπτυξη και ευημερία. Η διατήρηση ενός εργατικού δυναμικού υψηλής εξειδίκευσης καθίσταται βασικό στρατηγικό καθήκον με στόχο τη διασφάλιση της οικονομικής ανάπτυξης. Για να συνεχίσουμε να διατηρούμε το βιοτικό επίπεδο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, πρέπει να αυξήσουμε την απασχόληση σε όλες τις ηλικίες, την παραγωγικότητα της εργασίας και θα πρέπει επίσης να σκεφτούμε την αύξηση των ωρών εργασίας. Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου του πληθυσμού και η δημιουργία βιώσιμων θέσεων εργασίας αποτελεί επίσης προϋπόθεση για την περαιτέρω ανάπτυξη της οικονομίας το επόμενο έτος, η οποία θα πρέπει να οδηγήσει στην άρση των εμποδίων για την αύξηση της ανεργίας. Επιδιώκει να βελτιώσει τη συμμετοχή των υποεκπροσωπούμενων ομάδων εργαζομένων στην αγορά εργασίας.
“Το κύριο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της Σλοβακίας στην παγκόσμια αγορά είναι το πολύ χαμηλό κόστος εργασίας σε συνδυασμό με την υψηλή διαθεσιμότητα εργαζομένων υψηλής εξειδίκευσης. Αυτό καθιστά τη Σλοβακία μια ενδιαφέρουσα χώρα για τους επενδυτές από τη Δυτική Ευρώπη”.
– Διευθυντής μάρκετινγκ στη Manpower
Η χαμηλή κινητικότητα του εγχώριου εργατικού δυναμικού σε συνδυασμό με την έλλειψη ειδικευμένων εργαζομένων αναγκάζει τις επιχειρήσεις να αναζητούν άτομα στο εξωτερικό. Η άφιξη διεθνών φοιτητών είναι ένας από τους πρώτους τρόπους για την εισαγωγή εργατικού δυναμικού στη χώρα στο πλαίσιο της ρυθμιζόμενης κινητικότητας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο αριθμός των αλλοδαπών εργαζομένων αυξάνεται κατά δεκάδες τοις εκατό τα τελευταία χρόνια και ο αριθμός των μακροχρόνια άνεργων ντόπιων αυξάνεται. Μια σημαντικά θετική οικονομική κατάσταση μειώνει το κίνητρο των ανθρώπων να μεταβούν στο εξωτερικό και το αντίστροφο.
Μέρος της έκτασης της εντεινόμενης ανισορροπίας στην αγορά εργασίας προκαλείται από τις αποθαρρυντικές κοινωνικές παροχές, τις εθνοτικές ιδιαιτερότητες ορισμένων περιοχών της Σλοβακίας ή τους στρεβλούς αξιακούς προσανατολισμούς των πολιτών. Σημαντικός παράγοντας των προβλημάτων της αγοράς εργασίας είναι η αδυναμία δημιουργίας των οικονομικών συνθηκών για τη μακροπρόθεσμη αύξηση του αριθμού των νέων, παραγωγικών και πάνω από τις θέσεις εργασίας που χάθηκαν. Μέχρι το 2030, η Εθνική Στρατηγική για την Απασχόληση στοχεύει στην εξασφάλιση υγιούς ζωής, στη βελτίωση της ποιότητας για όλους ανεξαρτήτως ηλικίας, στην προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης και της παραγωγικής απασχόλησης και στη διασφάλιση βιώσιμης κατανάλωσης και παραγωγής.
Η ψηφιακή οικονομία είναι αναπόφευκτη σε περιόδους παγκοσμιοποίησης
Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης προβλέπει ότι το 30% των θέσεων εργασίας θα μπορούσε να αυτοματοποιηθεί σε 2 δεκαετίες. Η ψηφιοποίηση της βιομηχανίας έχει ήδη αρχίσει στη γειτονική Τσεχική Δημοκρατία. Από την άποψη αυτή, θα είναι σημαντικό να υποστηριχθεί η επιστήμη και η έρευνα σε ταχέως αναδυόμενες τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, οι υπολογιστές υπερυψηλών επιδόσεων (HPC) ή το blockchain (δυναμική κρυπτογραφημένη βάση δεδομένων), για παράδειγμα. Ωστόσο, πολλές έρευνες δείχνουν ότι υπάρχουν δύο βασικοί φόβοι μεταξύ των ανθρώπων σήμερα: ο φόβος της απώλειας θέσεων εργασίας και ο φόβος ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα μας “καταλάβει”. Η έρευνα υποστηρίζει επίσης ότι τα επόμενα δέκα χρόνια η τεχνητή νοημοσύνη θα αλλάξει σημαντικά έως και το 70% των θέσεων εργασίας στη Σλοβακία.
“Σύμφωνα με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, έως και το 65% των σημερινών μαθητών θα εργάζονται σε θέσεις εργασίας που δεν υπάρχουν ακόμη ή θα αλλάξουν σημαντικά. Είμαστε μεταξύ των χωρών που θα επηρεαστούν περισσότερο από την ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών”.
– Διευθύνων Σύμβουλος της Microsoft
Η μεγάλη υπόθεση είναι ότι μετά το 2020 η αγορά εργασίας θα δώσει έμφαση στην καινοτομία και την εξατομίκευση των προϊόντων. Από ένα μοντέλο που βασίζεται στην αφοσίωση και την εταιρική ένταξη των εσωτερικών υπαλλήλων, θα μετακινηθεί σε εξωτερικές ομάδες ειδικών με την απαραίτητη εμπειρία για να ξεκινήσουν τα έργα τους. Θα δοθεί όλο και μεγαλύτερη έμφαση στα βραχυπρόθεσμα έργα και όχι στη μακροχρόνια απασχόληση σε έναν εργοδότη. Οι άνθρωποι θα καθοδηγούνται από την επιθυμία να κάνουν καλή και ποιοτική δουλειά και θα είναι σε θέση να επιτύχουν έναν κοινό στόχο μέσω της αυτοοργάνωσης. Κινδυνεύουμε επίσης να περάσουμε από το παραδοσιακό μοντέλο διακυβέρνησης από πάνω προς τα κάτω στο αντίθετο μοντέλο από κάτω προς τα πάνω. Οι διαχειριστές δεν θα αποτελούν, επομένως, μόνιμο μέρος των έργων, όπως σήμερα, αλλά θα είναι παρόντες μόνο κατά τη διάρκεια ορισμένων φάσεων των έργων. Η επιτυχία των ηγετών θα κριθεί από την ικανότητά τους να οικοδομούν σχέσεις, να επικοινωνούν και να επιλύουν αποτελεσματικά προβλήματα εντός των ομάδων. Η ανταγωνιστικότητα θα είναι το κλειδί της επιτυχίας στο μέλλον.
Τα γραφεία προσλήψεων που ειδικεύονται σε ορισμένους κλάδους ή επαγγέλματα διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στην αγορά εργασίας. Οι αιτούντες εργασία (και από άλλες χώρες) έχουν τη δυνατότητα να υπογράψουν μαζί τους συμφωνία τοποθέτησης σε εργασία. Η κινητικότητα της εργασίας θα προωθηθεί επίσης εξ ονόματός τους για να αντιμετωπιστεί η ανεργία των νέων και να βοηθηθούν οι εργοδότες να βρουν τις δεξιότητες που αναζητούν αλλά δεν μπορούν να βρουν στην τοπική αγορά εργασίας.
