Мобилноста на работната сила е еден од основните извори на структурна невработеност, што може да сигнализира голем број на слободни работни места во време кога има голем број невработени работници. Сепак, високата стапка на невработеност генерално може да има негативен ефект врз мобилноста на работната сила, бидејќи луѓето стануваат позагрижени и несигурни за наоѓање нова работа или за задржување на нивната моментална работа.
Демографските прогнози покажуваат дека, почнувајќи од 2020 година, речиси 10 милиони работници треба да се откажат од пазарот на труд во следната деценија. Дури и до 86% од работодавачите во моментов тврдат дека имаат проблем да ги пополнат слободните работни места. Стапката на вработеност во голема мера зависи од достапноста на работната сила, што овозможува успешно долгорочно вработување на пазарот на трудот. Затоа, работодавачите очекуваат се повеќе и повеќе од вработените и претпочитаат флексибилност и подготвеност за учење наместо тесна специјализација.
Компаниите се прилагодуваат на состојбите на пазарот на трудот
Недостигот на квалификувана работна сила почнува да претставува закана за понатамошниот раст на бизнисите. Една од целите на Националната стратегија за вработување на Република Словачка (Европа 2020) е дека во следната година најмалку 40% од работоспособното население на возраст од 30-34 години треба да постигне високо образование. Во оваа област новите земји-членки на ЕУ значително заостануваат зад старите земји-членки. Десет земји ја постигнаа целта, додека само Естонија, Литванија и Кипар беа нови. Во Словачка, во 2010 година, 22,1% од работната сила достигна високо образование, во 2016 година тоа беше 15,1%. За споредба, Чешка имаше 20,4% во 2010 година и 18,9% во 2016 година.
Зголемувањето на високото образование често резултира со пополнување на работни места од повеќе квалификувани работници отколку што се бара. Неповолна појава на зголемениот број на високообразовни институции е и нивниот квалитет. Институциите се повеќе произведуваат дипломирани студенти со општо образование кои не се соодветни за пополнување на слободни работни места за кои е потребно професионално образование. Одговорноста за обезбедување на потребното образование и постигнување професионални вештини на вработените последователно се пренесува на работодавачите.
„Потребно е образовниот систем да се постави на таков начин што континуирано и долгорочно се создаваат услови за снабдување со квалификувани вработени. Доколку интересот на државата не се претвори во вистински дела, конкурентниот потенцијал на Република Словачка ќе опасно се намалува“.
– претседател на Здружението на автомобилската индустрија
Останува претпоставката дека поради недостигот на вработени компаниите ќе се прилагодат на состојбите на пазарот на трудот. Тие ќе бидат поспремни да исполнат специфични барања за да добијат добар вработен и во исто време ќе бидат подготвени да ги опуштат своите. Исто така, се претпоставува дека постапката за избор треба да биде поедноставна. Така, компаниите ќе бидат помалку строги во она што го бараат од иден вработен. Ќе бидат тестирани помалку луѓе и затоа ќе има помалку изборни кругови. Се разбира, ова не важи општо, но според истражувањето, речиси половина од компаниите веќе почнале да ги разгледуваат своите барања во однос на образование или искуство за дадена работна позиција, со тоа што нудат обука.
Мобилноста на работната сила ќе влијае и на економските и политичките аспекти
Недостигот од квалификувана работна сила се очекува да има влијание врз економскиот раст и просперитет. Одржувањето на висококвалификувана работна сила станува клучна стратешка задача со цел да се обезбеди економски раст. За да продолжиме да го одржуваме животниот стандард во Европската Унија, потребно е зголемување на вработеноста во сите возрасни категории, продуктивноста на трудот, а ќе треба да се размислува и за зголемување на работното време. Неопходен услов за натамошен развој на економијата следната година е и зголемување на животниот стандард на населението и отворање одржливи работни места, како резултат на што треба да се отстранат бариерите за раст на невработеноста. Напорот е да се подобри учеството на помалку застапените групи работници на пазарот на трудот.
„Главната конкурентна предност на Словачка на глобалниот пазар е многу ниската цена на работната сила во комбинација со високата достапност на висококвалификувани вработени. Ова ја прави Словачка интересна земја за инвеститорите од Западна Европа.
– маркетинг менаџер на Manpower
Ниската мобилност на домашната работна сила, во комбинација со недостатокот на квалификувани работници, ги принудува компаниите да бараат луѓе во странство. Доаѓањето на странски студенти е еден од првите начини да се донесе работна сила во земјата во рамките на регулираната мобилност. И затоа бројот на странски работници е зголемен за десетици проценти во последниот период, а се зголемува и бројот на долгорочно невработени домашни работници. Значајната позитивна економска состојба ја намалува мотивацијата на луѓето да заминат во странство и обратно.
Дел од степенот на продлабочувањето на нерамнотежата на пазарот на трудот е предизвикан од демотивирачките социјални бенефиции, етничките специфичности на некои региони на Словачка или искривените вредносни ориентации на граѓаните. Значаен фактор за проблемите на пазарот на трудот е несоздавањето економски услови за долгорочно зголемување на бројот на нови, продуктивни и надминување на изгубените работни места . До 2030 година, целта на Националната стратегија за вработување на Република Словачка е да обезбеди здрав живот, да го зголеми квалитетот за сите без разлика на возраста, да промовира економски раст и продуктивно вработување и да обезбеди одржлива потрошувачка и производство.
Во време на глобализација, не можеме да ја избегнеме дигиталната економија
Организацијата за економска соработка и развој претпоставува дека до 30% од работните места може да се автоматизираат за 2 децении. Дигитализацијата на индустријата веќе започна во соседна Чешка. Во оваа насока, ќе биде важно да се поддржат науката и истражувањата во технологиите кои брзо се развиваат како што се вештачката интелигенција, супер моќните компјутери (HPC) или, на пример, блокчејн (динамична кодирана база на податоци). Сепак, многу истражувања покажуваат дека моментално постојат два главни стравови меѓу луѓето: стравот од губење работа и стравот дека вештачката интелигенција целосно ќе не „преземе“. Истражувањето исто така тврди дека во следните десет години вештачката интелигенција значително ќе промени до 70% од работните места во Словачка.
„Според податоците на Организацијата за економска соработка и развој, до 65% од денешните ученици ќе работат на позиции кои се уште не постојат или значително ќе се променат. Ние припаѓаме на оние земји кои ќе бидат најмногу погодени од развојот на нови технологии“.
– Извршен директор на Мајкрософт
Голема претпоставка е дека по 2020 година на пазарот на трудот ќе се нагласи иновацијата и персонализацијата на производите. Од модел заснован на лојалноста и корпоративната припадност на внатрешните вработени, ќе преминеме кон надворешни тимови на специјалисти со искуство потребно за започнување на нивните проекти. Се поголем акцент ќе се става на краткорочни проекти наместо да се остане во долгорочен работен однос кај еден работодавач. Луѓето ќе бидат водени од желбата добро и квалитетно да ја вршат својата работа и ќе можат да постигнат заедничка цел преку самоорганизирање. Исто така, постои опасност да се соочиме со транзиција од традиционалниот модел на управување од горе-надолу кон спротивниот модел оддолу-нагоре. Така, менаџерите нема да бидат постојан дел од проектите како што се денес, туку ќе бидат присутни само во некои фази од проектите. Успехот на лидерите ќе се оценува според нивната способност да градат односи, да комуницираат и ефикасно да ги решаваат проблемите во тимовите. Клучот за успехот во иднина ќе биде конкурентноста.
Важна улога на пазарот на труд има и агенција за персонал која е специјализирана за одредени гранки од индустријата или професијата. Барателите на работа (исто така од други земји) имаат можност да потпишат договор за посредување при вработување со нив. Мобилноста на работната сила, исто така, ќе биде поддржана во нивно име за да се справи со невработеноста кај младите и да им помогне на работодавачите да ги најдат вештините што ги бараат, но не можат да ги најдат на локалниот пазар на труд.
