Arbeidsmobiliteit is een van de onderliggende oorzaken van structurele werkloosheid, die kan wijzen op een groot aantal onvervulde banen op een moment dat er een groot aantal werklozen is. Hoge werkloosheidscijfers kunnen echter over het algemeen een negatief effect hebben op de arbeidsmobiliteit, omdat mensen zich meer zorgen maken en onzekerder worden over het vinden van een nieuwe baan of het behouden van hun huidige baan.
Uit demografische prognoses blijkt dat in het komende decennium, te beginnen in 2020, naar verwachting bijna 10 miljoen werknemers de arbeidsmarkt zullen verlaten. Maar liefst 86% van de werkgevers zegt nu moeite te hebben om vacatures te vervullen. De arbeidsparticipatie hangt in grote mate af van de beschikbaarheid van een beroepsbevolking die in staat is op lange termijn met succes aan het arbeidsproces deel te nemen. Werkgevers verwachten dus steeds meer van hun werknemers en geven de voorkeur aan flexibiliteit en de bereidheid om te leren boven een enge specialisatie.
Bedrijven passen zich aan de situatie op de arbeidsmarkt aan
Het tekort aan geschoolde arbeidskrachten begint een bedreiging te vormen voor de aanhoudende groei van het bedrijfsleven. Een van de doelstellingen van de nationale werkgelegenheidsstrategie van de Slowaakse Republiek (Europa 2020) is dat in het komende jaar ten minste 40% van de beroepsbevolking in de leeftijdsgroep van 30-34 jaar een tertiaire opleiding moet volgen. Op dit gebied hebben de nieuwe EU-lidstaten een aanzienlijke achterstand op de oude lidstaten. Tien landen hebben de doelstelling bereikt, terwijl alleen Estland, Litouwen en Cyprus nieuwkomers zijn. In Slowakije had 22,1% van de beroepsbevolking in 2010 een tertiaire opleiding voltooid, tegenover 15,1% in 2016. Ter vergelijking: in Tsjechië was dat 20,4% in 2010 en 18,9% in 2016.
Het verhogen van het tertiair onderwijs leidt er vaak toe dat banen worden ingevuld met meer geschoolde arbeidskrachten dan nodig is. De kwaliteit van de instellingen voor tertiair onderwijs is ook een nadelig verschijnsel van het groeiende aantal instellingen voor tertiair onderwijs. De instellingen brengen steeds meer afgestudeerden met een algemene opleiding voort die niet geschikt zijn om vacatures te vervullen waarvoor een beroepsopleiding vereist is. De verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat de werknemers de vereiste opleiding krijgen en de vereiste beroepsvaardigheden verwerven, wordt vervolgens overgedragen aan de werkgevers.
“Het is noodzakelijk het onderwijsstelsel zodanig in te richten dat voortdurend en op lange termijn voorwaarden worden geschapen voor het aanbod van gekwalificeerde werknemers. Tenzij de belangstelling van de staat wordt omgezet in reële acties, zal het concurrentiepotentieel van de Slowaakse Republiek op gevaarlijke wijze worden verminderd”.
– Voorzitter van de Vereniging van de Automobielindustrie
Er wordt nog steeds van uitgegaan dat de ondernemingen zich als gevolg van het tekort aan werknemers zullen aanpassen aan de situatie op de arbeidsmarkt. Zij zullen meer bereid zijn aan specifieke eisen tegemoet te komen om een goede werknemer te krijgen, en tegelijkertijd zullen zij bereid zijn de hunne te versoepelen. Er wordt ook van uitgegaan dat de selectieprocedure eenvoudiger moet zijn. Zo zullen bedrijven minder streng zijn in wat zij van een toekomstige werknemer vragen. Er zullen minder mensen zijn om te testen en daarom zullen er minder selectierondes zijn. Dit is natuurlijk niet overal het geval, maar volgens de enquête is bijna de helft van de bedrijven al begonnen met het herzien van hun opleidings- of ervaringseisen voor een bepaalde baan, met dien verstande dat zij een opleiding aanbieden.
De arbeidsmobiliteit zal ook gevolgen hebben voor de economische en politieke aspecten
Verwacht wordt dat het tekort aan geschoolde arbeidskrachten gevolgen zal hebben voor de economische groei en de welvaart. Het behoud van een hooggeschoolde beroepsbevolking wordt een belangrijke strategische taak met het oog op het veiligstellen van de economische groei. Om de levensstandaard in de Europese Unie op peil te houden, moeten we de werkgelegenheid op alle leeftijden vergroten, de arbeidsproductiviteit verhogen en zullen we ook moeten nadenken over een verlenging van de arbeidstijd. Het verhogen van de levensstandaard van de bevolking en het scheppen van duurzame arbeidsplaatsen is ook een eerste vereiste voor de verdere ontwikkeling van de economie in het komende jaar, die ertoe moet leiden dat de belemmeringen voor de groei van de werkloosheid worden weggenomen. Het is erop gericht de participatie van ondervertegenwoordigde groepen werknemers op de arbeidsmarkt te verbeteren.
“Het belangrijkste concurrentievoordeel van Slowakije op de wereldmarkt zijn de zeer lage arbeidskosten in combinatie met de grote beschikbaarheid van hooggekwalificeerde werknemers. Dit maakt Slowakije een interessant land voor investeerders uit West-Europa”.
– Marketing Manager bij Manpower
De geringe mobiliteit van de binnenlandse beroepsbevolking in combinatie met een tekort aan geschoolde arbeidskrachten dwingt bedrijven ertoe hun heil in het buitenland te zoeken. De komst van internationale studenten is een van de eerste manieren om arbeidskrachten het land binnen te brengen in het kader van gereguleerde mobiliteit. Daarom is het aantal buitenlandse werknemers de laatste jaren met tientallen procenten gestegen en is het aantal langdurig werkloze plaatselijke bewoners toegenomen. Een aanzienlijk positieve economische situatie vermindert de motivatie van mensen om naar het buitenland te gaan en vice versa.
Een deel van de omvang van het groeiende gebrek aan evenwicht op de arbeidsmarkt wordt veroorzaakt door demotiverende sociale uitkeringen, etnische bijzonderheden van sommige regio’s van Slowakije of een verwrongen waardenoriëntatie van de burgers. Een belangrijke factor in de problemen op de arbeidsmarkt is het onvermogen om de economische voorwaarden te scheppen voor een langdurige toename van het aantal nieuwe, productieve en boven op de banen die verloren zijn gegaan. De nationale werkgelegenheidsstrategie is erop gericht tegen 2030 een gezond leven te waarborgen, de kwaliteit voor iedereen, ongeacht leeftijd, te verbeteren, economische groei en productieve werkgelegenheid te bevorderen, en duurzame consumptie en productie te waarborgen.
De digitale economie is onvermijdelijk in tijden van globalisering
De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling voorspelt dat binnen 2 decennia tot 30% van de banen geautomatiseerd kan zijn. In het naburige Tsjechië is de digitalisering van de industrie al begonnen. In dit verband zal het van belang zijn steun te verlenen aan wetenschap en onderzoek op het gebied van snel opkomende technologieën, zoals kunstmatige intelligentie, super high-performance computing (HPC) of bijvoorbeeld blockchain (dynamisch versleutelde databank). Maar uit veel enquêtes blijkt dat de mensen tegenwoordig twee grote angsten hebben: de angst voor banenverlies en de angst dat kunstmatige intelligentie ons zal “overnemen”. Uit onderzoek blijkt ook dat kunstmatige intelligentie in de komende tien jaar tot 70% van de banen in Slowakije ingrijpend zal veranderen.
“Volgens de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling zal tot 65% van de schoolkinderen van vandaag werken in banen die nu nog niet bestaan of die ingrijpend zullen veranderen. Wij behoren tot de landen die het meest te maken zullen krijgen met de ontwikkeling van nieuwe technologieën”.
– Microsoft CEO
De grote aanname is dat de arbeidsmarkt na 2020 de nadruk zal leggen op innovatie en personalisering van producten. Van een model dat gebaseerd is op de loyaliteit en de bedrijfsbinding van interne werknemers, zal worden overgestapt op externe teams van specialisten met de ervaring die nodig is om hun projecten van de grond te krijgen. Er zal steeds meer nadruk komen te liggen op projecten van korte duur in plaats van een langdurig dienstverband bij één werkgever. Mensen zullen gedreven worden door de wens om goed en kwalitatief werk te leveren en zullen in staat zijn om door zelforganisatie een gemeenschappelijk doel te bereiken. We lopen ook het risico dat we van het traditionele top-down bestuursmodel overstappen op het tegenovergestelde bottom-up model. Managers zullen dus niet, zoals nu, permanent deel uitmaken van projecten, maar alleen aanwezig zijn tijdens bepaalde fasen van projecten. Het succes van leiders zal worden afgemeten aan hun vermogen om binnen teams relaties op te bouwen, effectief te communiceren en problemen op te lossen. Concurrentievermogen zal de sleutel zijn tot succes in de toekomst.
Wervingsbureaus die gespecialiseerd zijn in bepaalde sectoren of beroepen spelen ook een belangrijke rol op de arbeidsmarkt. Werkzoekenden (ook uit andere landen) hebben de mogelijkheid om met hen een arbeidsbemiddelingsovereenkomst te sluiten. Arbeidsmobiliteit zal ook namens hen worden bevorderd om de jeugdwerkloosheid aan te pakken en werkgevers te helpen de vaardigheden te vinden die zij zoeken maar niet op de plaatselijke arbeidsmarkt kunnen vinden.
